Rogoźna

---

Położenie Administracyjne

Rogoźna jest malowniczo usytuowana w obrębie Rybnickiego Okręgu Przemysłowego, który jest częścią południowo-zachodniej strefy województwa śląskiego. Pod względem administracyjnym, ten obszar przynależał do księstwa raciborskiego, na terenie którego, w 1818 roku, powstał powiat. Powiat ten został dodatkowo podzielony w 1954 roku na dwa obszary: północny, tworzący powiat rybnicki o powierzchni 618 km², oraz południowy, który obejmował powiat wodzisławski z powierzchnią 335 km².

W wyniku reformy administracyjnej w 1975 roku, dokonano istotnych zmian w podziale terytorialnym. Zlikwidowane zostały powiaty, a w ich miejsce utworzono nowe województwa. Wtedy Żory, pozostające w świadomej Śląskiej strefie, stały się miastem, do którego w czerwcu tegoż roku włączono Rogoźnę. Ta zmiana była istotna dla układu strukturalnego regionu.

Później, w 1999 roku, nastąpił kolejny podział administracyjny państwa, który skutkował powstaniem 16 województw. W ramach tej transformacji, Żory znalazły się w granicach nowo utworzonego województwa śląskiego. Rogoźna ulokowana jest w południowo-zachodnim fragmencie miasta. Z północnej strony graniczy z dzielnicą Rowień-Folwarki, zachodnia granica sąsiaduje z dzielnicą Rój, a południowy wschód otoczony jest dzielnicą Osiny. Od wschodu natomiast Rogoźna łączy się z dzielnicą Zachód oraz Pawlikowski.

Pochodzenie nazwy i herb

Rogoźna została po raz pierwszy wspomniana jako wieś, która powstała na podstawie prawa polskiego, tzw. iure polonico. Zapis ten można znaleźć w księdze Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, spisanej w latach 1295–1305, gdzie określono ją jako Rogosina in una parte decima solvitur more polonico. W tym czasie wieś znajdowała się w pobliżu takich miejscowości jak Rybnika, Żory oraz Wodzisław.

Nazwa Rogoźna najprawdopodobniej wywodzi się od słowa „rogoża”, które odnosi się do rodzaju rośliny z rodziny pałkowatych, wykorzystywanej do produkcji koszyków i mat. W literaturze znajduje się także ludowa etymologia, która głosi, że to we wsi w XVIII wieku mieszkał człowiek o imieniu Roger, od którego imienia miała wziąć swoją nazwę.

Istnieją również inne teorie dotyczące pochodzenia nazwy. Niektórzy badacze sugerują, że Rogoźna ma swoje źródło w nazwie najwyższego punktu wioski, czyli rogu, który dzielił wody na dwie rzeki: Odrę i Wisłę. To właśnie z tego podziału miała wziąć się nazwa wioski.

W przeciwieństwie do ludowej etymologii, oficjalna nazwa miejscowa nie oddaje się w herbie Rogoźnej. W przedstawieniu herbowym, które było stosowane na pieczęciach wsi i później gminy aż do końca XVIII wieku, widnieje kura oraz kogut. Barwy godła mogą być interpretacją współczesnych czasów.

Dla porównania, nazwa Rój również nie znajduje odzwierciedlenia w herbie, co pokazuje różnorodność etymologiczną nazw miejscowości w regionie.

Dzieje Rogoźnej

W okolicach roku 1300 wieś była podzielona na dwie części. Jedna z nich zobowiązana była do uiszczania biskupowi wrocławskiemu dziesięciny o wysokości 1/4 miarki, natomiast druga część była z tego obowiązku zwolniona. Około 1540 roku Rogoźna trafiła w ręce rodziny Wyskota v. Wodnik. Sigismund (w tłumaczeniu Zygmunt) Wyskota, późniejszy właściciel Żor, w 1540 roku przekazał żonie Christinie z domu Czernicki oprócz Gotartowic, Rowni i Kłokocina także Rogoźnę. Rodzina ta posiadała te tereny aż do roku 1565.

Weldz zalicza do właścicieli Rogoźnej od lat 1572 do 1631 rodzinę Rogojskich. Pierwszym z wymienianych zarządców był Johann Rogojski. Rodzina ta w średniowieczu miała w swoich szeregach wielu znakomitych członków. Stanisław Rogojski, który służył cesarzowi Maksymilianowi II oraz Rudolfowi II, jako posłaniec był wysłany do Polski. Jerzy (Georg) Rogojski, zasłynął z walki z Turkami na Morei, gdzie zginął, z kolei Mikołaj (Nikolaus) piastował wysokie urzędowe stanowisko na dworze książąt śląskich. Rodzina Rogojskich posiadała swój heraldyczny znak – skaczącego jelenia w złotym porożu.

Od 1631 do 1641 Rogoźna była w posiadaniu Pawła Larisch v. Nimsdorf. Następnie, w latach 1641–1651 wieś należała do Wenzela (Wacława) Gusnara z Komorna. Jak informuje Nowack, w 1654 roku Rogoźna miała obowiązek płacić proboszczowi z Boguszowic dziesięcinę oraz oddawać 8 talarów na szpital w Żorach. W późniejszych latach wieś przeszła pod zarząd rodziny Larisch von Nimsdorf, a następnie od 1719 do 1749 była własnością rodziny von Tluck. Niektórzy badacze podają, iż miejscowość składała się z dwóch części – Rogoźnej Dolnej i Górnej.

W roku 1754 do Dolnej Rogoźnej jako właściciela podaje się Leopolda Josepha von Larischa, natomiast w latach 1758–1762 Górna Rogoźna była w rękach Anny v. Schalscha z domu Ziemięcki. W roku 1765 Górna Rogoźna trafiła do v. Manowskiego. Rogoźna w 1783 roku liczyła 73 mieszkańców, w tym 5 siedlaków oraz 12 zagrodników. Podczas rządów Alberta v. Görtza, który zarządzał miejscowością w latach 1781–1796, obie części Rogoźnej zostały połączone. Jego zgon nastąpił w wieku 51 lat na skutek puchliny wodnej. Po nim nie pozostawił potomstwa, a jego żona zmarła osiem lat wcześniej. Bracia Alberta: Karl, Gottfried, Philipp oraz dzieci szwagra Karla v. Szymoński sprzedali 2 lutego 1802 Rogoźnę.

W roku 1818 Wilhelm Rudolf Zawadzki z Gierałtowic sprzedał Rogoźnę Ludvikowi von Pelchrzim und Trzenkowitz (Trzankowice). Jako nowy właściciel z zaangażowaniem dbał o rozwój szkoły, która powstała w tym roku, aby zapewnić dzieciom solidne wykształcenie. W dniu 14 kwietnia 1825 roku miało miejsce pożar, w wyniku którego spaliły się zabudowania rycerskie Pelchrzima. Po tej tragedii sprowadził się z rodziną do Żor. W 1832 roku dobra Rogoźnej przeszły w ręce Frideriki v. Wojski z domu Ohm v. Januschowski.

Kolejne lata przynosiły częste zmiany właścicieli. W maju 1843 roku majątek szlachecki nabył Juliusz Goerlich, a w sierpniu tego samego roku odkupił go Wilhelm Freund. Łącznie majątek przekazywano kolejno w ręce: 1845 Friedrichowi Patzlerowi, 1854 Franzowi Thannheiserowi, 1887 jego synowi Ferdinandowi oraz 1894 Paulowi Hofrichterowi. W tym samym roku część majątku Rogoźnej została rozparcelowana: 450 morgów pozostało przy dworze, natomiast 700 morgów rozdzielono pomiędzy mieszkańców. Właściciel części majątku przy dworze zarządzał nim do 1909 roku, kiedy sprzedał go rodzinie Proske z Branitz.

W połowie XIX wieku we wsi przeważała ludność polska. W topograficznym opisie Górnego Śląska z 1865 roku znalazły się dane o ludności: „Es befinden sich in Rogoisna 43 Haushaltungen mit 237 polnisch Sprechenden(…).”, co w tłumaczeniu oznacza „W Rogoźnej znajduje się 43 gospodarstw domowych z 237 mieszkańcami mówiącymi po polsku(…)”.

---

Oceń: Rogoźna

---