Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach

---

Początki parafii

W 1272 roku Żory uzyskały prawa miejskie, co stanowi ważny moment w ich historii. Zaledwie trzydzieści jeden lat później, w 1303 roku, w dokumentach pojawia się wzmianka o wójcie żorskim. Ważnym aspektem jest to, że wieś Żory posiadała parafię jeszcze przed tym, jak stała się miastem. Informacje te wynikają z tego samego dokumentu, który odnosi się do istnienia parafii rybnickiej. Z treści tego zapisu można wywnioskować, że parafia żorska powstała równocześnie z ustanowieniem parafii rybnickiej, co miało miejsce około roku 1180.

Dominująca pozycja żorskiej parafii jako jednej z najstarszych na Śląsku została ugruntowana już w pierwszej połowie XIV wieku, kiedy to otrzymała siedzibę dekanatu. Dekanat ten obejmował niemal całą ówczesną ziemię rybnicką, rozciągającą się na obszarze 775 km², z dwudziestoma pięcioma parafialnymi kościołami, w tym również wodzisławskim.

Parafia została wymieniona w spisie świętopietrza, który został sporządzony przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 roku. W tym spisie znalazła się obok innych parafii archiprezbiteratu (dekanatu) w Żorach pod miano Zarn.

Kościołem parafialnym był kościółek Najświętszej Maryi Panny, który niestety po pożarze w 1807 roku nigdy nie został odbudowany. Warto zaznaczyć, że w okresie reformacji, od drugiej połowy XVI wieku aż do roku 1628, kościół znajdował się w rękach ewangelików.

Drugi kościół parafialny

Po zniszczeniu drewnianego kościoła należącego do NMP, obiecano połączenie praw parafialnych z kościołem świętych Apostołów Filipa i Jakuba, który ma swoje korzenie sięgające czasów zakupu miasta. Ten historyczny obiekt był dwukrotnie niszczony przez pożary, które miały miejsce w latach 1583, 1661 oraz 1702. Jednak najpoważniejsze zniszczenia przypadły na czasy działań wojennych, które miały miejsce w 1945 roku.

5 maja 1946 roku, biskup Stanisław Adamski przybył na wizytację do zrujnowanego kościoła w Żorach. Proces odbudowy tego miejsca kultu odbył się w latach 1946-1948. Odbudowany kościół, po zniszczeniach wojennej zawieruchy, został poświęcony 4 czerwca 1950 roku. W miarę upływu czasu stan kościoła ulegał różnorodnym zmianom architektonicznym, jednak za każdym razem odbudowa nawiązywała do wcześniejszych wersji konstrukcji.

Warto odwiedzić osobny artykuł na temat obiektu: Kościół Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach. Aktualnie, po licznych modernizacjach, świątynia ma postać trzynawowej budowli o długości 26,05 m, szerokości 13,80 m oraz wysokości 12,40 m. Od strony północnej zauważymy pięć okien, od południowej cztery, natomiast na zachodniej, pomijając wieżę, znajduje się jedno okno.

Wnętrze kaplicy kryje epitafia burmistrza Wacława Linka i jego małżonki Justyny, spoczywających w podziemiach. Inwentarz kościoła bogaty jest w cenne zabytki ruchome, takie jak monstrancje, kielichy, obrazy oraz rzeźby, będące cenną pozostałością po dawnym wyposażeniu świątyni. W prezbiterium umieszczono obraz Matki Bożej Miłosierdzia (Żorskiej) z 1690 roku, który po wojnie został przeniesiony z kaplicy Linków do głównego ołtarza.

W XVII wieku obok kościoła wzniesiono krzyż Bożej Męki, który przetrwał do dzisiejszych czasów. Cmentarz, przylegający od północy do kościoła, został założony w 1824 roku. To miejsce spoczynku wzbogacają nagrobki w stylu neogotyckim oraz kamienny krzyż monolitowy – być może pochodzący z późnego średniowiecza. Oznaczany często jako tzw. krzyż pokutny, jego prawdziwe przeznaczenie pozostaje przedmiotem dyskusji, ponieważ brakuje dowodów potwierdzających ten status.

Choć hipoteza o pochodzeniu krzyża pokutnego zyskała dużą popularność i pojawia się w lokalnych publikacjach jako fakt, warto zauważyć, że nie ma solidnych podstaw ani naukowych badań, które by ją potwierdzały. Dlatego należy traktować ją jako luźny domysł.

Obecny wystrój kościoła powstał z myślą architekta z Krakowa, Zbigniewa Wzorka, natomiast rzeźby zostały wykonane przez artystę plastyka Janinę Reichert-Toth. Projekty witraży zrealizował Łukasz Karwowski.

Proboszczowie

Historia tej parafii na przestrzeni wieków jest niezwykle bogata i różnorodna. Poniżej przedstawiamy listę proboszczów, którzy pełnili posługę w Parafii Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach.

• Petrun (Piotr), ok. 1308, 1318,
• ks. Konrad (?), 1390,
• ks. Mikołaj Rostkonis, proboszcz 1479–1509,
• ks. Jerzy Skrzyszowski, proboszcz – zanotowany w 1518,
• Laurentius – protestancki proboszcz zanotowany w 1554,
• ks. Marcin Molier, 1629–1652,
• ks. Andrzej Franciszek Sedecjusz, 1652–1653,
• ks. dziekan Krzysztof Franciszek Hallatsch, 1653–1668,
• ks. Jakub Mansen, 1668–1673,
• ks. Andrzej Aleksy Giemza, 1673–1678,
• ks. Krzysztof Konstanty Holly, 1678–1691,
• ks. Andrzej Ignacy Wattolius, 1691–1720,
• ks. Paweł Antoni Mazurek, 1720–1728,
• ks. Gotfryd Leopold Schimoński, 1729–1763,
• ks. Marcin Zaic, 1763–1800,
• ks. Jerzy von Wallhofen, 1801–1823,
• ks. Franciszek Fesser, 1823–1849,
• ks. Antoni de Padua Szyszkowic, 1849–1854,
• ks. Franciszek Perkacz, 1855–1860,
• ks. Teodor Zgaślik, 1860–(?),
• ks. Perkatscha (?), 1921,
• ks. Antoni Wojciech, 1921–1930,
• ks. Maksymilian Kowalczyk, administrator 1930–1931,
• ks. Piotr Klimek, 1931–1940,
• ks. Henryk Mazurek, substytut 1940, administrator 1940–1941,
• ks. Karol Heda, administrator 1941–1945,
• ks. Karol Brzoza, administrator 1945–1953,
• ks. Zygfryd Wołek, administrator 1953–1956, proboszcz 1956–1957,
• ks. Adam Bieżanowski, administrator 1957–1958, proboszcz 1958–1975,
• ks. Ernest Miller, wikariusz ekonom 1975–1976,
• ks. Gerard Gulba, wikariusz ekonom 1976,
• ks. Franciszek Hornik, wikariusz ekonom 1976,
• ks. Jan Szewczyk, 1976–2003,
• ks. Stanisław Gańczorz, 2003–2021,
• ks. Tomasz Nowak, administrator od 2021.

Grupy parafialne

W parafii znajdują się różnorodne grupy, które angażują się w różne formy działalności duszpasterskiej oraz wspierają wspólnotę lokalną. Do tych grup należą:

• Akcja Katolicka,
• Apostolat Maryjny,
• Apostolstwo Matki Bożej Patronki Dobrej Śmierci,
• Bractwo Szkaplerzne,
• Caritas,
• chór „Gloria”,
• Dzieci Maryi,
• Legion Maryi,
• Ministranci,
• Modlitwy św. Ojca Pio,
• Novare,
• Pallotyńska Wspólnota Miłosierdzia Bożego,
• Ruch Światło-Życie,
• Wspólnota Życia w Maryi – Magnificat,
• Zespół charytatywny,
• Żywy Różaniec.

---

Oceń: Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach

---