Otto Stern

---

Życiorys

Żory i Wrocław (1888–1912)

Otto Stern pochodził z dobrze sytuowanej rodziny żydowskiej, będąc wnukiem Abrahama Sterna, który był właścicielem młyna w Żorach. Jego rodzicami byli Oskar Stern i Eugenia Rosenthal, a w jego rodzinie znalazło się również czworo młodszego rodzeństwa: Berta, Kurt, Lota oraz Liza. W 1892 roku rodzina Sternów przeniosła się do Wrocławia, co stanowiło istotny krok w życiu młodego Otto.

Po zakończeniu nauki w szkole podstawowej, Otto kontynuował edukację w Johannes-Gymnasium we Wrocławiu, skąd przeszedł na studia uniwersyteckie, które odbył w Fryburgu Bryzgowijskim, Monachium oraz Wrocławiu. W 1912 roku zdobył tytuł doktora chemii fizycznej na Uniwersytecie Wrocławskim. Jego praca doktorska, dotycząca ciśnienia osmotycznego dwutlenku węgla w stężonych roztworach, miała charakter zarówno praktyczny, jak i teoretyczny, kształtując w przyszłości jego badania, które nazywał „teoretyką doświadczalną”.

Praga i Zurych (1912–1913), Niemcy (1914–1933)

Bezpośrednio po uzyskaniu doktoratu, przeniósł się za Albertem Einsteinem na Uniwersytet Karola w Pradze, a następnie do Politechniki w Zurychu (ETH). W Szwajcarii miał okazję poznać uznawanych za wybitnych fizyków, takich jak Paul Ehrenfest oraz Max von Laue. Dzięki finansowej niezależności, zyskał wolność wyboru miejsca pracy, nie musząc martwić się o korzyści materialne. W 1913 roku uzyskał w Wyższej Szkole Technicznej w Zurychu tzw. venia legendi, co umożliwiało mu prowadzenie wykładów na uczelniach, choć nie przysługiwało mu wynagrodzenie.

W trakcie I wojny światowej, od sierpnia 1914 roku do jej zakończenia, pełnił służbę w pruskiej armii, początkowo jako szeregowy, a później awansując na podoficera. Po wojnie powrócił do Frankfurtu, gdzie kontynuował pracę naukową, habilitując się tam w 1915 roku. Od 1919 roku nawiązał współpracę z Maxem Bornem. W 1921 roku objął profesurę fizyki teoretycznej na Uniwersytecie w Rostocku, gdzie dołączył do swego przyjaciela Maxa Volmera. Mimo że jego pobyt w Rostocku pozwolił na rozwój kontaktów, nie trwał on długo. W 1923 roku Stern został dyrektorem nowo utworzonego Instytutu Chemii Fizycznej na Uniwersytecie w Hamburgu. W 1922 roku, wspólnie z Walterem Gerlachem, przeprowadził znany eksperyment, który nazywa się doświadczeniem Sterna-Gerlacha, dotyczący spinowej kwantyzacji momentu pędu.

Stany Zjednoczone (1933–1969)

W 1933 roku, w obliczu dojścia Hitlera do władzy, Stern postanowił emigrować do Stanów Zjednoczonych. Przez następne dwanaście lat pełnił funkcję profesora na Carnegie Institute of Technology w Pittsburghu, gdzie przystąpił do budowy laboratorium molekularnego, mimo że z powodu problemów gospodarczych nie zdołał go rozwinąć tak, jak w Hamburgu. Później, jako profesor emeritus, osiedlił się na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, gdzie sporadycznie utrzymywał kontakt z lokalnymi fizykami, jednak unikał wystąpień publicznych.

W 1943 roku otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki za swoje przełomowe odkrycia w zakresie metody wiązki molekularnej oraz za badania momentu magnetycznego protonu, które do dziś mają znaczenie dla rozwoju fizyki.

Wyróżnienia

W roku 1930 Otto Stern został uhonorowany tytułem LL.D. (Legum Doctor) przez Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley.

Był także członkiem National Academy of Sciences, American Association for the Advancement of Science, Philosophical Society oraz posiadał status członka zagranicznego Royal Danish Academy of Sciences.

Upamiętnienie w Polsce

W dniu 18 września 1997 roku, z okazji 34. Zjazdu Fizyków Polskich, miało miejsce uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Ottona Sterna. Obchody te odbyły się podczas specjalnej sesji wyjazdowej, gdzie zaszczyt odsłonięcia tablicy przypadł w udziale znanym naukowcom: nobliście Herbertowi A. Hauptmanowi, który zdobył Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii w 1985 roku, oraz Rudolfowi Mössbauerowi, laureatowi Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1961 roku.

W ceremonii uczestniczył również polski fizyk, prof. dr hab. Jerzy Warczewski, a także przedstawiciele samorządu Żor, w tym Zygmunt Łukaszczyk oraz Ryszard Ostrowski.

Tablica, która została odlana z mosiądzu według projektu Stanisława Szwarca, znajduje się na ścianie frontowej budynku Urzędu Miasta Żory, stanowiąc trwałe upamiętnienie wybitnego fizyka.

Życie prywatne

Otto Stern był człowiekiem, który przez całe swoje życie pozostał samotny, nie zakładając rodziny ani nie mając bliskich relacji, które mogłyby prowadzić do małżeństwa. Jego życie osobiste naznaczone było wyborem kawalerskim, który towarzyszył mu aż do jego końca.

17 sierpnia 1969 roku, podczas przedstawienia teatralnego, doznał zawału serca, co było tragiczne zarówno dla niego, jak i dla zgromadzonej publiczności. Po jego śmierci został pochowany w Berkeley, gdzie spoczywa do dziś.

---

Oceń: Otto Stern

---